آیه تبلیغ
در غدیر خم، آیه ۶۷ سوره مائده حاوی «ای پیامبر! آنچه را از سوی پروردگارت بر تو نازل شده [به مردم] برسان. اگر این کار را نکنی، رسالت الهی را به انجام نرساندهای و خداوند از مردم نگاهت خواهد داشت» بر محمد نازل شد.بنا به برخی از منابع متاخرتر، قرآن پیش از اینکه توسط دشمنان علی تحریف شود، به جانشینی علی پس از درگذشت پیامبر اسلام اشاره کردهاست.
همه مفسران شیعه معتقدند آیه فوق در غدیر خم دربارهٔ ولایت و جانشینی علی نازل شده و حدود ۳۶۰ تن از دانشمندان اهل سنت نیز این مطلب را پذیرفتهاند. واحدی در کتاب اسباب، سیوطی در کتاب الدرالمنثور، فخر رازی در تفسیر رازی، نیشابوری در تفسیر نیشابوری، قندوزی در ینابیع الموده، آلوسی در تفسیر آلوسی، المنار ج ۶، تاریخ بغداد، ج ۸، تاریخ یعقوبی ج ۲، شبلنجی در نور الابصار، مسند احمد بن حنبل، نسائی در خصائص، عقدالفرید، سیوطی در تاریخ خلفاء، اسعاف الراغبین، مصابیح السنه، حلیهالاولیاء، نثر اللیالی، واحدی در اسباب النزول، فخرالدین رازی در تفسیر مفاتیح الغیب، ترمذی، در صحیح، ابن کثیر در بدایه و النهایه برخی از این مفسران هستند.
پس از آن، محمد دستور توقف کاروان را صادر نمود و گفت آنانی که پیشاپیش حرکت میکنند، به محل غدیر بازگردند و کسانی که عقب ماندهاند، به کاروان ملحق شوند.سپس خطبه ای ایراد کرد و بعد ار آن دست علی را بالا برد و عبارت «هرکس من مولای او هستم، از این پس علی مولای اوست» را به سمع مسلمانان رساند که به اعتقاد شیعه اعلام رسمی علی به عنوان جانشین بود. او همچنین از مرگ قریبالوقوع خود خبر داد و به مسلمین تأکید کرد از دو چیز دور نشوند: قرآن و اهلبیت او. پس از اقامه نماز، محمد و علی به چادر پیامبر اسلام رفتند و بعد بنا به دستور محمد، علی با مسلمانان که او را امیرالمؤمنین خطاب میکردند، بیعت کرد.در میان آنان که با علی بیعت کردند، خلفای آتی ابوبکر و عمر و به علاوه ابنعباس بودند.حسان بن ثابتِ شاعر با تأیید محمد شعری به افتخار انتخاب علی سرود. آنگاه محمد آن روز را بزرگترین عید مسلمانان نامید.
پس از این سخنرانی محمد و همراهانش به مدینه بازگشتند. فاصله درگذشت محمد تا آغاز خلافت علی حدود بیست و پنج سال طول کشید که در این مدت زمامداری مسلمین و خلافت در دست ابوبکر و عمر و عثمان بود.
آیه اکمال
بنا به روحانیون شیعه، از جمله عبدالحسین امینی، بلافاصله بعد از سخنرانی محمد، آیه زیر که سومین آیه از سوره مائده است، نازل شد:
امروز، کافران از آیین شما، مأیوس شدند بنا بر این، از آنها نترسید! و از من بترسید! امروز، دین شما را کامل کردم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم و اسلام را به عنوان آیین شما پذیرفتم.
این را آخرین آیه نازل شده از قرآن به حساب میآورند.در این مورد هم بنا به باور شیعه، قبل از تحریف قرآن در این آیه علی مورد اشاره قرار گرفته بود. ادعا شدهاست نسخه کامل آیه بدین صورت بودهاست:
در این روز، دین شما را به لطف ولایت علی بن ابیطالب کامل و نعمت خود را بر شما تمام کردم.
البته معمولاً نظر بر این است که آیه اکمال چند روز قبل در روز عرفه نازل شدهاست.
دیدگاه اهل سنت
بگفته ماریا دقاق، بسیاری از منابع اهل سنت واقعه غدیر خم را نقل کردهاند اما قائل به این موضوع نیستند که غدیر دلالت بر تعیین علی به عنوان جانشین سیاسی پیامبر مسلمانان داشتهاست. اهل سنت معتقدند که عدهای از تقسیم غنایم در اردوکشی به یمن که توسط علی انجام شده ناراضی بودند و محمد در پاسخ به آنها علی را دوست خویش معرفی کرد تا ناخشنودی آنان را فرونشاند.
راویان حدیث
عبدالحسین امینی در کتاب الغدیر نام صد و ده تن از صحابه محمد را که این حدیث را نقل کردهاند برمیشمارد و برخی دیگر از منابع تعدادی بیشتری را ذکر کردهاند که اکثر صحابه بزرگ مورد قبول شیعه و سنی در زمره آنها هستند و برخی از مشهورترین آنها عبارتند از:
فاطمه، دختر محمد
علی بن ابی طالب امام اول شیعه و خلیفه چهارم اهل سنت
ابوبکر، خلیفه اول اهل سنت
عمر بن خطاب، خلیفه دوم اهل سنت
عثمان بن عفان، خلیفه سوم اهل سنت
ام سلمه، همسر محمد
عایشه، همسر محمد
اسماء بنت عمیس، همسر ابوبکر و علی
ام هانی بنت ابوطالب، خواهر علی
فاطمه بنت حمزه، دخترعموی محمد و علی
زبیر بن عوام، از صحابه کبار
طلحه، از صحابه کبار
سعد بن ابی وقاص، از صحابه کبار
جابر بن عبدالله انصاری، از صحابه کبار
ابوذر غفاری، از صحابه کبار
سلمان فارسی، از صحابه کبار
عمار یاسر، از صحابه کبار
عبدالله بن جعفر، برادر زاده علی
حسان بن ثابت، از شعرای مدینه که شعری برای غدیر سرود
حسن بن علی، پسر علی
حسین بن علی، پسر علی
عباس بن عبدالمطلب، عموی محمد و علی
عبدالله بن عباس، پسر عموی محمد و علی
عبدالله بن عمر، پسر عمر و از صحابه
عبدالله بن مسعود، از صحابه
عمرو عاص
ابوسعید خدری، از صحابه
زید بن ارقم، از صحابه
ابوهریره، از صحابه
انس بن مالک انصاری، خادم محمد و از صحابه
ابو ایوب انصاری
قیس بن سعد بن عباده
سهل بن حنیف
ابن تیهان
خزیمة بن ثابت
حذیفه بن یمان
ابی بن کعب
آخرین نظرات